Αμοργός

Στο λόφο Μουντουλιά, επάνω από το λιμάνι των Καταπόλων, βρίσκονται τα ερείπια της Αρχαίας Μινώας, μία από τις τρεις αρχαίες πόλεις της Αμοργού που ιδρύθηκε από Σάμιους αποίκους τον 7ο αι. π.Χ.

Τα ερείπια της Αρχαίας Μινώας ήρθαν στο φως το 1837, έπειτα από ανασκαφές του Λουδοβίκου Ρος, αλλά και από ανασκαφές που πραγματοποίησε η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών το 1888. Οι πιο συστηματικές ανασκαφές και αρχαιολογικές έρευνες όμως ξεκίνησαν το 1981 από την Αθηναϊκή Αρχαιολογική Εταιρία, που τις ανέθεσε στην καθηγήτρια Λίλα Μαραγκού. Η Αμοργιανή κ. Μαραγκού μαζί με μια ομάδα φοιτητών της του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων εργάστηκε επί δέκα ανασκαφικές περιόδους στη Μινώα αποκαλύπτοντας το ένα μετά το άλλο τα διάφορα κτίσματα της ελληνιστικής πόλης, έως το 1991.

Η ονομασία της πόλης μας παραπλανά  δεν έχει καμία σχέση με τον μινωικό πολιτισμό. Η ονομασία είναι δημιούργημα μεταγενέστερο που απορρέει από τη λατρεία του ηρωικού παρελθόντος και τον μυθικό βασιλιά Μίνωα. Όμως η λαϊκή παράδοση του νησιού μιλούσε πάντα με επιμονή για «τα θερινά παλάτια του Μίνωα» που αναγνώριζε στα μνημειακά λείψανα ενός κτιρίου το οποίο στέκει ακόμη στη θέση του. Αργότερα η αρχαιολογική έρευνα απέδειξε ότι πρόκειται για μια μεγάλη ρωμαϊκή δεξαμενή.

Ανάμεσα στα οικοδομικά λείψανα περιλαμβάνονται τμήματα ισχυρού τείχους και λείψανα Σταδίου και Γυμνασίου, αλλά και ενός ναού του Διονύσου

Το ιερό της Ακρόπολης θεμελιώθηκε τον 8ο αι. π.Χ. και λειτούργησε αδιάκοπα ως τον 4ο αι. μ.Χ. Αποτελείται από ναόσχημο κτήριο και περίβολο. Άγνωστη είναι η θεότητα που λατρευόταν στο ιερό ως τον 6ο αι. π.Χ. οπότε και αφιερώθηκε στο Διόνυσο Μινωίτη. Στην Ελληνιστική εποχή ο Διόνυσος εξομοιώθηκε με τον αιγυπτιακής προέλευσης θεό Σάραπι, ο οποίος και λατρεύτηκε έκτοτε στο παλιό ιερό.